ThS BS Trần Hữu Hiền
Thành viên hội Nghiên Cứu Gan Châu Âu
Dựa trên nghiên cứu toàn cầu mới nhất về gánh nặng ung thư (GBD 2023 – công bố 2025) đăng trên tạp chí Lancet
1. Hơn 40% ca tử vong do ung thư là có thể phòng tránh được nếu loại bỏ các yếu tố nguy cơ!
- Năm 2023, toàn cầu có 4,33 triệu người chết vì ung thư liên quan đến các yếu tố nguy cơ (chiếm 41,7% tổng số ca tử vong ung thư).
→ Bạn hoàn toàn có thể giảm nguy cơ đến 40–50% chỉ bằng cách:- Bỏ thuốc lá (nguy cơ hàng đầu)
- Hạn chế rượu bia
- Tránh thừa cân – béo phì
- Ăn nhiều rau củ, ít thịt đỏ và thịt chế biến sẵn
- Tập thể dục đều đặn 150 phút/tuần
- Tiêm chủng đầy đủ (HPV phòng ung thư cổ tử cung, viêm gan B phòng ung thư gan)
2. Ung thư đang “trẻ hóa” và tăng nhanh nhất ở các nước đang phát triển như Việt Nam
- Từ nay đến 2050, số người chết vì ung thư ở các nước thu nhập thấp & trung bình sẽ tăng gần 91% (so với chỉ 43% ở nước giàu).
→ Việt Nam đang nằm trong nhóm nguy cơ cao nhất!
Hành động ngay hôm nay: Đừng chờ đến khi có triệu chứng mới đi khám. Tầm soát sớm (nội soi dạ dày, chụp nhũ ảnh, xét nghiệm HPV, colonoscopy…) có thể phát hiện ung thư giai đoạn 0–1, tỷ lệ chữa khỏi >90%.
3. Dân số già hóa + lối sống hiện đại = “cơn bão ung thư” sắp tới
- Dù tỷ lệ tử vong theo tuổi (age-standardised) giảm nhẹ (-5,6% đến 2050), nhưng số ca tuyệt đối vẫn tăng vọt 74–90% chỉ vì dân số già đi và tiếp tục hút thuốc, béo phì, ít vận động.
→ Bạn không thể ngăn được việc già đi, nhưng hoàn toàn kiểm soát được lối sống!
Mỗi năm trì hoãn bỏ thuốc lá, bạn tăng 20–30% nguy cơ ung thư phổi.
4. Mục tiêu toàn cầu 2030 (giảm 1/3 tử vong bệnh không lây nhiễm) đang… không đạt với ung thư!
- Từ 2015–2030, thế giới mới chỉ giảm được khoảng 6,5% nguy cơ chết vì ung thư tuổi 30–70 (mục tiêu cần 33%).
→ Điều này có nghĩa: Nếu bạn không chủ động bảo vệ sức khỏe ngay bây giờ, hệ thống y tế sẽ quá tải và bạn có nguy cơ cao không được điều trị kịp thời trong 10–20 năm tới.
5. Phòng ngừa rẻ hơn chữa trị hàng nghìn lần!
- Chi phí một lần tầm soát ung thư cổ tử cung hoặc đại trực tràng: chỉ vài trăm nghìn đến 2–3 triệu đồng.
- Chi phí điều trị ung thư giai đoạn muộn: từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng, và vẫn có thể mất mạng.
→ Đầu tư 1 đồng vào phòng ngừa hôm nay = tiết kiệm 1.000 đồng chữa trị ngày mai.
Tóm lại – 5 việc bạn cần làm NGAY từ hôm nay:
- Bỏ thuốc lá hoàn toàn (kể cả thuốc lá điện tử)
- Giữ cân nặng hợp lý, tập thể dục đều
- Ăn nhiều rau – ít thịt đỏ, đồ chiên nướng, đồ chế biến sẵn
- Hạn chế bia rượu
- Đi tầm soát ung thư định kỳ theo độ tuổi (từ 40 tuổi trở lên hầu hết các loại ung thư nên được tầm soát)
Ung thư không còn là “bản án tử” nếu bạn hành động sớm.
Chỉ cần thay đổi lối sống và tầm soát đúng – bạn đã tự trao cho mình cơ hội sống khỏe mạnh thêm hàng chục năm nữa!
